-
1 итек сүкеше
сапожный молоток -
2 молоток
-
3 баш
1. сущ.1)а) в разн. знач. голова́, башка́ прост. || головно́йбаш авыруы — головна́я боле́знь
б) о волосах на голове; башы такыр кырылган голова́ его́ (человека́) гла́дко вы́бритабаш тарау — расчеса́ть во́лосы, расчеса́ться
в) головно́й убо́рбашыгызны салыгыз — сними́те головно́й убо́р
2) перен. голова́ - ум, ра́зум, сообрази́тельность, смека́лка, смёткабу егеттә баш бар — у э́того джиги́та голова́ на плеча́х (т. е. он умён, сметлив, смекалист)
башың бармы синең, юкмы? — сообража́ешь ты и́ли нет (букв. есть у тебя́ голова́ и́ли нет)
3) голова́, голо́вушка (в знач. живая душа, человек, личность)баш исән булсын — была́ бы голова́ цела́
кая гына бармый, ниләр күрми егет башы белән ат башы — ( песня) где то́лько не побыва́ют, чего́ то́лько не испыта́ют голо́вушки до́брого мо́лодца да до́брого коня́
4)а) верх, верху́шка; верши́на, голо́вка, маку́шка; агач башы верху́шка (маку́шка) де́ревабагана башы — верх столба́
кашлак башы — верши́на холма́, возвыше́ния, го́рки
б) кры́шка, кро́вля, застре́ха; лапас башы кро́вля лаба́заөй башы — кры́ша до́ма
5) голо́вка, ко́лос, колосо́к, метёлка ( у травянистых растений)арыш башы — ко́лос ржи; тары башы метёлка про́са
6) голо́вка; лу́ковица, лу́ковка; коча́н; кәбестә башы коча́н капу́стысарымсак башы — лу́ковка, лу́ковица чеснока́
7)а) голо́вка, головна́я часть; наконе́чник, ко́нчикбармак башы — ко́нчик па́льца
сөңге башы — наконе́чник копья́
шырпы башы — голо́вка спи́чки
б) шля́пка; колпачо́ккадак башы — шля́пка гвоздя́
күчәр башы — колпачо́к о́си́
8) носо́к; оек башы носо́к чулка́, носко́витек башы — носо́к сапога́
9)а) коне́ц, ко́нчик, один из двух концо́в чего-л.карандаш башы — ко́нчик карандаша́
таяк башы — коне́ц па́лки
б) кра́ешек, специа́льно сде́ланная концева́я частьтастымал башы — концева́я часть полоте́нца
в) один из концо́в дере́вни, села́ и т. п., примыка́ющая к па́мятному ме́сту, к обы́чной принадле́жности любо́го селе́ниякүпер башы — часть у́лицы и́ли доро́ги у вхо́да на мост
10) нача́ло; нача́льный этапкөз башы — нача́ло о́сени
май башларында — ( приблизительно) в нача́ле ма́я
язгы чәчү башы — нача́ло весе́ннего се́ва
11) исто́к, исто́ки, верхо́вьеинеш (елга) башы — исто́к ручья́ (реки́)
12) нача́ло, нача́льный исто́чникмал башыбыз тавык булды — нача́лом на́шего животново́дства бы́ли ку́ры
13) загла́вие (книги, сочинения; главы, раздела)мәкалә баш белән чыкты — статья́ вы́шла (с таким-то) загла́вием
14) разг. квашня́, квашени́на, смесь с заква́скойкамыр башы — те́сто, оста́вленное на заква́ску
баш ясау — ста́вить те́сто на ква́шение
15) глава́, глава́рь, нача́льник, верхово́д, предводи́тель и т. п.хөкүмәт башы — глава́ прави́тельства
гаскәр башы — кома́ндующий а́рмией
16) в косв. п. верхово́дство, руково́дство; главе́нствоэш башына куелган — поста́вленный во главе́ де́ла (на руково́дство де́лом)
экспедиция башында — во главе́ экспеди́ции
17) в косв. п.; разг. нос, голова́, ры́ло (в знач. челове́к, ка́ждый, вся́кий)кеше башыннан — с но́са (с каждого участника чего-л.)
солдат башына — на ка́ждого солда́та; см. тж. борын
18) шту́ка, голова́, голо́вка ( счётная единица некоторых предметов)бер баш терлек — (одна́) голова́ скота́
ике баш суган — две голо́вки (лу́ковицы) лу́ка
өч баш шикәр — три шту́ки са́харной головы́
19) в ф. исх. п. баштан; с... головы́ ( в определённом умственом состоянии)исерек баштан — с пья́ной головы́, будучи пья́ным, в пья́ном состоя́нии
кызган баштан — в состоя́нии возбужде́ния, под горя́чую ру́ку
••ирекле баштан утка кермиләр — посл. с во́льной голово́й (без принужде́ния) в ого́нь не ле́зут
акыл яшьтә түгел, башта — посл. (букв. ум не от во́зраста, а от головы́)
ике тәкә башы бер казанга сыймас — посл. два медве́дя в одно́й берло́ге не живу́т (букв. две бара́ньи го́ловы не мо́гут помести́ться в одно́м котле́)
2. прил.баш та баш, шалкан башы да баш — погов. (букв. и голова́ - голо́вка, и голо́вка ре́пки - голо́вка, т. е. не всякая голова умна)
1)а) гла́вный; важне́йший, пе́рвыйбаш кеше — гла́вный челове́к
баш инженер — гла́вный инжене́р
баш роль — гла́вная роль
баш сәбәп — гла́вная причи́на
баш урам — гла́вная у́лица
б) гла́вный, глав-баш врач — главвра́ч, гла́вный врач
2) головно́й, пе́рвый по счёту; иду́щий впереди́баш канал — головно́й кана́л
баш отряд — головно́й отря́д
3) загла́вныйбаш мәкалә — загла́вная статья́
•- баш айкау
- баш бармак
- баш бау
- баш изәү
- баш исәбе
- баш капкачы
- баш киеме
- баш килеш
- баш кисү
- баш кич
- баш көн
- баш кода
- баш кую
- баш күнәк
- баш очы
- баш сабу
- баш сабынлау
- баш сөяге
- баш тарагы
- баш төрү
- баш турысы
- баш түбәсе
- баш хәреф
- баш чәркәсе
- баш чыгару
- баш чыңлау
- баш чыңы
- баш яулыгы
- баштан каплану
- баштан сыйпау••- баш аву- баш авыраю
- баш алу
- баш арты
- баш асты
- баш әйләндергеч
- баш әйләндерү
- башын әйләндерү
- баш әйләнү
- баш бармак кебек
- баш бармак шикелле
- баш бармактай
- баш бәйләнү
- баш бетү
- баш бирмәү
- баш бөгү
- баш булу
- баш вату
- баш җитү
- баш иеп бару
- баш иеп килү
- баш ию
- баш йөртү
- баш кагу
- баш калкыту
- баш катыру
- баш кашу
- башын кашу
- баш килү
- баш китәрлек
- баш күккә тию
- баш түбәгә тию
- баш күккә тия язу
- баш түбәгә тия язу
- баш күрсәтү
- баш күтәрмичә
- баш күтәрмәстән
- баш күтәрү
- баш мал
- баш ат
- баш ору
- баш очында болыт
- баш очындагы болытлар
- баш өсте
- баш өстеннән йөрү
- баш өстеннән карау
- баш салу
- баш ташлау
- баш тоту
- баш төртү
- баш түнү
- баш чайкау
- баш югалту
- баш яр
- башка атлану
- башка менү
- башка ишәк типкән
- башка ишәк типмәгән
- башына тай типкән
- башына тай типмәгән
- башка сугу
- башны алып китү
- башны алып качу
- башны алып олагу
- башны алып таю
- башны ашау
- башны җую
- башны ию
- башны кисәргә бирәм
- башны салу -
4 скороход
м; разг.шәп йөрөүсе (йүгереүсе) кеше -
5 таза
1. прил.таза егет — ро́слый, кре́пкий молодо́й челове́к
таза бозау — упи́танный телёнок
2) тяжёлый, уве́систый, кре́пкийтаза адымнар белән — уве́систыми шага́ми
таза куллы кеше — челове́к с кре́пкой руко́й
3)а) кре́пкий, про́чный ( о вещах)таза бүрәнә — кре́пкое ( без пороков) бревно́
таза итек — про́чные сапоги́
б) здоро́вый, не больно́йтаза чагында таш ташы — пока́ здоро́в - рабо́тай
4) чи́стый, опря́тныйтаза кием — чи́стая оде́жда
янгын сүндергәндә таза су сайламыйлар — (посл.) когда́ ту́шат пожа́р, не до чи́стой воды́ (букв. не выбира́ют чи́стой воды́)
5) безупре́чный, беспоро́чный2. нареч.таза иман — безупре́чная ве́ра
1) кре́пко, уве́систо, тяжело́; здо́рово; ве́скотаза йөрү — ходи́ть уве́систо и тяжело́
таза әйтү — сказа́ть ве́ско
таза әйтте — здо́рово сказа́л (сказану́л)
2) кре́пко, про́чнотаза эшләнгән — сде́лано (срабо́тано) про́чно
таза ясалган нәрсә казага юлыкмас — е́сли вещь сде́лаешь про́чно - из-за неё в беду́ не попадёшь
3) чи́сто; опря́тнотаза итеп юу — чи́сто мыть (стира́ть)
4) перен. беспоро́чногомерлектә таза яшә — проживи́ безупре́чно
•- таза тормышлы••таза егу — туши́ровать (в борьбе́) вчисту́ю (т. е. не по баллам)
-
6 тимерле
прил.1) содержа́щий желе́зо; желе́зистый; желе́зныйтимерле руда — желе́зистая (желе́зная) руда́
2) име́ющий желе́зную, металли́ческую дета́льтимерле арба — теле́га с желе́зными частя́ми
тимерле итек — ко́ваные сапоги́
3) редко име́ющий желе́зо, владе́ющий желе́зомтимерле кеше тимтенмәс — (посл.) челове́к, владе́ющий желе́зом, не бу́дет ма́яться ( у него хорошие орудия труда)
-
7 лезть
несов.1) менү, үрмәләп менү2) ( пробираться) керү; төшү3) разг. тыгылу, керү4) на кого-что (быть впору) сыю, керү5) к кому с чем (приставать) бәйләнү, йөдәтү, теңкәгә тию6) разг. (сползать, налезать) төшү7) ( выпадать - о волосах) коелу8) разг. ( расползаться - о материи) сыпылу, сизрәү, тетелү9) во что (вмешиваться) тыгылу•- без мыла лезть в душу
- лезть из кожи
- лезть из кожи вон
- лезть на глаза
- лезть в глаза
- не лезть за словом в карман -
8 сапожник
м1) итекче, итек тегүче; читекче -
9 лезть
1. несов.менеү, үрмәләү, үрмәләп менеү2. несов.входить, проникатьинеү, кереү, төшөү3. несов. разг.вмешиваться во что-л.ҡыҫылыу, тығылыу, ҡатышыу4. несов. разг.приставать к кому-л.бәйләнеү, тотоноп китеү5. несов. разг.выпадать, расползатьсяҡойолоу, сығыу, йолоу6. несов. разг.быть впоруинеү, һыйыу, таман булыу7. несов.сползать, надвигатьсятөшөү, сығыу (сығып тороу), һыпырылыу8. несов. разг.(ҡалҡып) сығып килеү9. несов. разг.тығылыулезть в бутылку прост. — урынһыҙ ҡыҙып (буштан-бушҡа асыуланып) барыу
лезть на рожон прост. — хәүефле, ҡурҡыныс эш-хәлгә тотоноу
-
10 сапожник
1. митексе, итек тегеүсе, ситексе, ситек тегеүсе2. м прост., пренебр.о неумелом, неискусном в каком-л. деле человекебулдыҡһыҙ (эшкинмәгән) кеше -
11 снять
1. сов. чтоалыу, алып ҡуйыу2. сов. чтовзять внаём; о квартире, комнате(ваҡытлыса) файҙаланыуға алыу (алып тороу); фатирға инеү, кеше фатирында тороу3. сов. чтофотоға (киноға) төшөрөү (төшөрөп алыу)4. сов. чточто и без доп.кәрт асыукәрт уйынындакак рукой сняло — ҡул менән һыпырып ташлағандай булды (ауырыуға, ҡайғы-хәсрәткә ҡарата)
снять голову: — 1) ҡаты яза биреү
2) башын ашау, һәләк итеү; снять допрос — һорау алыу
снять обвинение — ғәйепһеҙ тип табыу, аҡлау, ғәйепләмәү
5. сов. чтоотделитьһурып (һүтеп) алыу6. сов. чтосисеү, һалыу, систереү7. сов. чтоупразднить что-л. назначенноебөтөрөү, юҡҡа сығарыу, алыу8. сов. чтостирая, срезая, удалитьҡырҡып (тунап, әрсеп, һөҙөп һ.б.) алыу9. сов. чтособратьйыйыу, йыйып алыу10. сов. чтоотстранитьалыу, төшөрөү, сығарыу, сығарып ебәреү11. сов. чтоотменитьалыу, кире алыу, алып ташлау, ғәмәлдән сығарыу12. сов. чтоточно воспроизвестиүлсәмен (күсермәһен) алыу, төшөрөү, төшөрөп алыу
См. также в других словарях:
бит — I. и. 1. Кеше башының алгы өлеше; йөз 2. Йөзнең яңак өлеше 3. Нәр. б. өсте, өске йөзе аяк бите 4. Тау, калкулыкның һ. б. ш. авыш, сөзәк яны, өслеге. БИТ АЛМАСЫ (БИТ ОЧЫ) – Яңакның күпереп, калкып торган өлеше. БИТ САБЫНЫ – Исле сабын. БИТ СӨЛГЕСЕ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
итекче — 1. Аяк киемнәре тегүче һәм төзәтүче оста. Итек басучы оста 2. күч. Эш рәтен белмәгән, белер белмәс эшләгән кеше тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йон — диал. – ҖӨН – диал.) 1. Имезүче хайваннарның тәнен тоташ каплап алган чәчсыман куе төкләр. Кеше тәнендәге төкләр 2. Эрләү, киез итек басу һ. б. өчен хайваннардан кыркып яки тарап алына торган чәчсыман йомшак җепселләр 3. Шундый җепселләрдән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөн — диал. – ҖӨН – диал.) 1. Имезүче хайваннарның тәнен тоташ каплап алган чәчсыман куе төкләр. Кеше тәнендәге төкләр 2. Эрләү, киез итек басу һ. б. өчен хайваннардан кыркып яки тарап алына торган чәчсыман йомшак җепселләр 3. Шундый җепселләрдән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чолгавыч — иск. Кайбер аяк киемнәре (мәс. итек) эченнән аякка урау өчен тукыма кисәге аяк чуы. II. ЧОЛГАУ – ф. 1. Берәр нәрсә (чүпрәк, тукыма һ. б. белән урау, чорнау, төрү 2. Берәр кеше яки нәрсә тирәсенә килеп туплану, аны әйләндереп алу 3. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чу — иск. Кайбер аяк киемнәре (мәс. итек) эченнән аякка урау өчен тукыма кисәге аяк чуы. II. ЧОЛГАУ – ф. 1. Берәр нәрсә (чүпрәк, тукыма һ. б. белән урау, чорнау, төрү 2. Берәр кеше яки нәрсә тирәсенә килеп туплану, аны әйләндереп алу 3. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
